Ngày tôi còn nhỏ dại, mẹ tôi thường chỉ vào cái khóm gai mọc sau hồi rồi bảo: "Khóm gai ấy bằng tuổi mụ của con đấy!".
Mẹ tôi kể rằng, ngày xưa bà có mang tôi khó ở, cha tôi đã đi khắp nơi tìm về mớ củ gai, đem cắt lát mỏng phơi khô, sao vàng hạ thổ sắc cho uống thế mà khỏi. Đó là một loài cây nhỏ sống lâu năm, cao từ một đến hai mét. Gốc hóa gỗ, cành non màu đỏ nhạt, phủ nhiều lông. Lá hình trái xoan, răng cưa đều ở mép, đầu thuôn nhọn, đáy tròn, mọc so le. Lá gai non lông mềm phủ đầy hai mặt. Lá gai già mặt trên nhẵn màu lục sẫm, mặt dưới lông trở màu trắng bạc. Cụm hoa mọc thành túm dày đặc ở kẽ lá. Khóm gai ấy cứ sang đông thì lụi tàn nhưng mùa mưa kéo đến lại sinh sôi tươi tốt...
Mẹ tôi chỉ làm cái món bánh gai khi nào thật rảnh rỗi. Các nguyên liệu gồm lá chuối khô, bột gạo nếp, lá gai khô, mật mía, đỗ xanh, đường, dầu chuối, vừng và dừa đã đủ cả. So với làm bánh chưng hay bánh giầy, việc làm bánh gai nhọc công hơn nhiều.
Lá gai sau hồi mẹ tôi hái vào đem rửa sạch rồi tỉ mẩn ngồi bỏ cùi, tước gân từng chiếc lá sau đem hong dưới nắng cho khô dòn. Phía trên phiến lá ngả màu đen, phía dưới ngả sang màu trắng xám, mẹ gói ghém cẩn thận mớ lá trong mấy lần giấy bọc.
Những chiếc lá chuối sau hồi ngả vàng tươi sang sẫm rồi héo khô, buông thõng đầy quanh gốc, mẹ tôi cắt vào nắm lấy từng vạt lá tước ngược về phía ngọn, vuốt cho phẳng phiu vuông vắn. Mẹ tôi bảo, chỉ có loại lá ấy mới có được mùi thơm mát tự nhiên.
Đỗ xanh đã xát vỡ miểng mẹ tôi ngâm qua đêm để lớp vỏ ngoài bong tróc. Sáng ra mẹ chỉ cần đãi nhẹ trong nước vỏ và cái đã rành rẽ đôi nơi. Cái đỗ xanh để ráo mẹ tôi đem đồ chín, trộn với đường đỏ miết mịn, quết sợi dừa, thêm chút dầu chuối để nhân bánh dậy mùi thơm.
Lá gai luộc suốt đêm qua, mẹ tôi dỡ ra để ráo vắt kiệt nước rồi cho vào cối giã. Đây là công đoạn vất vả nhất của việc làm bánh. Lá gai giã càng lâu, càng mịn càng dẻo, bánh thành phẩm sẽ càng ngon. Từng nhát chày nện phải thật mạnh, thật đều và bền bỉ. Cha và các anh tôi thường thay nhau giúp mẹ giã bột. Chái bếp sau hồi lại rộn ràng, rôm rả...
Bánh gai là sự hoà phối tinh vi của các thứ nguyên liệu. Bột nếp mẹ tôi trộn vào chút bột gạo để bột bánh không quá dẻo quẹo làm dính chày khi giã, và cũng không bị ngái khi ăn. Mật mía quá ít làm bánh không có được màu đen nâu và vị ngọt đặc trưng. Nhưng lượng mật nhiều lại làm bột bánh loãng. Dưới bàn tay của mẹ, chẳng mấy chốc bột nếp, bột lá gai và mật mía đã hòa quyện với nhau thành một khối xanh đen, đặc sệt. Việc lèn bánh trong cối đại lại phải là sức trai mới làm nên nổi.
Thỉnh thoảng mẹ tôi lại nhón chút bột bánh mân mê và cảm nhận. Bột mịn đều, đen bóng mẹ trải lòng bàn tay cấy chút nhân, đặt vào chính giữa miếng mỡ luộc tẩm đường trong veo rồi vê tròn hết thảy, rồi lăn qua vạt vừng trắng rang thơm. Tiếp đến mẹ sắp lá trải chồng trên cái mâm nhôm, xoa xoa chút dầu ăn, tãn bột đều thành khối hình vuông vức. Bánh gói xong cái nào mẹ tôi lấy dây lạt cột lại để những lớp lá khô vào nếp và cố định lòng bánh. Sau cùng bánh được xếp đứng thành chồng trong nồi hông. Mẹ tôi bắt đầu nổi lửa.
Con gái giúp mẹ canh bánh. Hấp bánh gai không lâu như việc luộc bánh chưng. Khoảng chừng tiếng dưới ngọn lửa đều vừa phải, nồi hấp hun khói trắng. Và mẹ tôi với giác quan thứ sáu chỉ cần ngửi mùi hương lẩn quất trong ấy đã biết được bánh vừa chín tới. Mẹ bảo, bánh lá gai sống sượng đem hấp lại hoặc bấy nhừ, nhạo nhoẹt là mẻ bánh vô duyên.
Thưởng thức bánh gai đúng điệu phải là khi chiếc bánh thật nguội. Tôi cầm chiếc bánh mẹ cho áp chặt vào lòng bàn tay, đưa lên mũi hít hà để cảm nhận cái mềm mại, man mát của lá chuối khô rồi lần dở từng lớp lá. Những mảng thịt bánh đen tuyền đã dần hé lộ. Cắn miếng bánh dẻo mịn ngập tận chân răng, nghe mùi dịu mát của lá gai, gạo nếp; mùi thơm thoảng của dầu chuối; vị ngọt của mật mía; ngọt thanh thanh nhân đậu; vị béo ngậy của thịt; bùi bùi của dừa khô... Cái bánh nhỏ xinh mà nhiều dư vị quá!
Ngày qua ngày, thời gian thấm thoát thoi đưa, khóm gai sau hồi mẹ vẫn còn tính tuổi. Mẻ bánh mẹ làm vẫn đậm đà như xưa...
Post a Comment
Chú ý:
- Nhận xét nên viết tiếng việt có dấu.
- Cảm ơn bạn đã đọc bài viết tại www.hannavn.com